آشنایی با انواع نژاد اسب ایرانی و تاریخ پرورش اسب در ایران
کشور ایران یکی از قدیمی ترین کشورهای دنیا در زمینه پرورش نژادهای مختلف اسب می باشد. در ایران باستان بهترین اسب های جهان پرورش داده می شدند و ایران را می توان مهد پرورش نژادهای مختلف اسب در جهان دانست.
نژادهای اسب متنوعی در ایران وجود دارد. نژادهای مختلف اسب حاصل آمیختگی اسب‌ها توسط انسان بوده و یا به روش انتخاب طبیعی بوجود آمده اند. اسب ها و اسبچه ها به دلیل تفاوت قد با هم متفاوت می باشند. این اسب ها اغلب قد بلند می باشد و بلندی جدوگاه بیش از ۱٫۴۸ متر است.
آشنایی با انواع نژاد اسب ایرانی و تاریخ پرورش اسب در ایران
در ایران باستان اسب هایی با نژادهای مختلف پرورش داده می شد و به همین جهت ایران سرمنشا بسیاری از نژادهای اسب می باشد. اسب بومی ایران یکی از مشهورترین اسب های قدیمی جهان است. اسب ایرانی را جد تمام اسب‌های اصیل و ممتاز امروزی می دانند که دارای ویژگی های خاص و منحصر به فردی است. ایران باستان سرزمین پرورش بهترین اسب های امرزوی بوده است.
در ایران باستان تمام رنگ های موجود در میان اسب های امروزی موجود بوده است و این مساله نشانگر کشور ایران مهد پرورش اسب های اصیل جهان بوده است. پرورش اسب یکی از علاقه مندی ها در ایران باستان بوده و بسیاری از درباریان به پرورش اسب های اصیل اشتغال داشتند.
گفته می شود کوروش پادشاه هخامنشی اهمیت زیای به پرورش اسب می داد به طوری که سالیانه ۱۲۰۰۰۰ راس اسب در ایران پرورش یافت. جالب است بدانید در آن زمان همه اسب های شجره‌نامه و شناسنامه انفرادی داشتند و در سواره نظام ارتش هخامنشی برده می شدند. سوارکاری یکی از مهمترین مهارت ها بود که مطابق با قانون هر ایرانی باید این مهارت را فرا می گرفت.
یکی از ورزش های باستانی ایران چوگان است که امروزه در تمام جهان یک ورزش رایج می باشد. همواره یکی از تفریحات اصلی پادشاهان ایرانی شکار با اسب بوده است که در طول آن شکارگر باید از روی موانع می پرید و امروزه این مهارت یکی از رشته های ورزش سوارکاری است. در ایران باستان بانوان نیز همچون مردان سوارکاری و شکار می آموختند و بازی چوگان را نیز از کودکی فرا می گرفتند.
آشنایی با انواع نژاد اسب ایرانی و تاریخ پرورش اسب در ایران
در کاوش های باستان شناسی تعدادی دهنه آبخوری در استان لرستان یافت شد که قدمت آنها به دوهزار سال قبل از میلاد بازمی گشت. این شواهد نشان می دهد که در ایران باستان سوارکاری بسیار رواج داشته است و برای هر نوع ورزش سوارکاری نوع ویژه‌ای دهنه یا آبخوری ساخته میشده است. امروزه هنوز هم از همان نوع افسار و دهنه‌های ایران باستان در ورزش های اسب سواری استفاده می شود.
مارکوپولو در سفرنامه خود به وجود زیباترین و گران قیمت ترین اسب های جهان در ایران اشاره کرده است. گفته می شود اولین بار در ایران باستان قاطر از جفت‌گیری الاغ نر با مادیان بوجود آمد.
آشنایی با انواع نژاد اسب ایرانی و تاریخ پرورش اسب در ایران
انواع نژاد اسب ایرانی و پراکنش جغرافیایی آن
-
اسب عرب
خاستگاه اسب: خوزستان
جمعیت نژادی: ۵۰۰۰ـ۲۵۰۰
قد: ۱۴۸
پراکنش جغرافیایی: خوزستان، لرستان، کرمان، ایلام، اصفهان، چهارمحال بختیاری، کهگلویه و بویراحمد، خراسان، تهران
-
اسب ترکمن
خاستگاه اسب: ترکمن صحرا
جمعیت نژادی: ۲۰۰۰
قد: ۱۵۵
پراکنش جغرافیایی: گرگان و گنبد کاووس، شمال خراسان، شرق مازندران، تهران همدان
-
اسب کردی
خاستگاه اسب: کردستان
جمعیت نژادی: ۱۰۰۰ـ۵۰۰
قد: ۱۴۵
پراکنش جغرافیایی: کردستان، کرمانشاه، ایلام، زنجان، آذربایجان غربی، تهران
-
اسب خزر
خاستگاه اسب: سواحل خزر
جمعیت نژادی: ۴۰۰
قد: ۱۲۰
پراکنش جغرافیایی: مازندران، گیلان، تهران و ارتفاعات البرز
- اسب طالشی
خاستگاه اسب: هشتپر
جمعیت نژادی: ۴۰۰۰۰
قد: ۱۴۰
پراکنش جغرافیایی: شمال گیلان، جنوب اردبیل، زنجان و قزوین
-
اسب قره باغ
خاستگاه اسب: پارس‌آباد مغان
جمعیت نژادی: ۱۰۰
قد: ۱۴۲
پراکنش جغرافیایی: استان اردبیل و آذربایجان شرقی
-
اسب سیستانی
خاستگاه اسب: سیستان
جمعیت نژادی: ۵۰
قد: ۱۴۰
پراکنش جغرافیایی: سیستان و بلوچستان
آشنایی با انواع نژاد اسب ایرانی و تاریخ پرورش اسب در ایران
نژادها و اکوتیپ‌های اسب در استان های ایران
- آذربایجان شرقی: مهمترین نژادها و اکوتیپ های اسب در این استان نژادهای اسب عربی، ترکمن، قره‌باغ، دیل‌بوز، ترکی، یابو، فلات ایران و تروبرد می باشد.
- آذربایجان غربی: کردی، تروبرد
- اردبیل: قره‌باغ، عشایر، دیل‌بوز، یابو، کردی و ترکی
- اصفهان: اسب های دره‌شوری، عرب، فلات ایران، تروبرد و بختیاری
- ایلام: اسب های نژاد عرب و کرد
- بوشهر: اسب نژادهای عرب، دره‌شوری، فلات ایران، یابو، قشقایی، ترکی و باصری
- تهران: نژادهای عرب، کرد، تروبرد، ترکمن و اسب خزری
- چهارمحال و بختیاری: بختیاری، دره‌شوری، عرب، یابو و فلات ایران
- خراسان: ترکمن، عرب، خراسانی، افغانی، پاکستانی، فلات ایران و تروبرد
- خراسان رضوی: ترکمن، عرب، خراسانی، افغانی، پاکستان، فلات ایران، تروبرد
- خراسان شمالی: ترکمن، فلات ایران
- خوزستان: عرب، تروبرد
اسب های بومی ایران به توجه به ویژگی‌های جغرافیایی مناطق مختلف خصوصیات متفاوتی دارند. اسب بومی فلات ایران از نظر چثه چندان درشت نیست اما در عین حال بسیار مقاوم و قدرتمند است. اسب های ایرانی در طول تاریخ همواره برای کارهای سخت و یا طی مسیرهای سخت و طولانی استفاده می شدند. از جمله بهترین اسب های ایرانی می توان به نژادهای اسب عربی، اسب‌های قره‌باغی، لری، قشقایی، بختیاری، دره‌شویی و اسب های طالش اشاره کرد.