درمان بیماری تیلریوز یا زردی گاو

زمان مطالعه: 6 دقیقه

بیماری تیلریوز گاوی که در میان دامداران ایرانی به زردی گاو مشهور است، یکی از تهدیدهای جدی سلامت دام به شمار می‌رود. عامل این بیماری، انگلی به نام تیلریا آنولاتا است که با گزش کنه آلوده وارد خون دام می‌شود. این انگل به گلبول‌های قرمز حمله کرده و با ایجاد تب شدید، بی‌اشتهایی، لاغری و کم خونی، می‌تواند جان گاو را به خطر بیندازد. در موارد حاد، حتی مرگ دام نیز دور از انتظار نیست.

انتقال تیلریوز گاوی بیشتر در فصول گرم، زمانی که جمعیت کنه‌ها افزایش می‌یابد، رخ می‌دهد. از این رو پیشگیری، بهترین سلاح در برابر این بیماری است. واکسیناسیون منظم گله، به ویژه در فصل زمستان، سد محکمی در برابر شیوع بیماری ایجاد می‌کند.

در صورت ابتلا، درمان فوری اهمیت بالایی دارد. استفاده از داروی ضد انگل وتولکس (بوپارواکن) به همراه داروهای اشتها آور و ملین، می‌تواند روند بهبود را سرعت دهد. نگهداری مناسب، تغذیه مقوی و آب تمیز نیز از ارکان اصلی بازگشت سلامتی دام است.

دامداران می‌دانند که مدیریت بهداشتی گله، کنترل کنه‌ها و تزریق به موقع واکسن، کلید پیشگیری از خسارت‌های سنگین تیلریوز گاوی است؛ چرا که پیشگیری همیشه کم‌هزینه‌تر و آسان‌تر از درمان است.برای مشاوره و خرید بهترین دام زنده با ما همراه باشید.

علائم و نشانه های بیماری زردی گاو

بیماری زردی گاو واقعاً می‌تواند برای دامداران یک کابوس خاموش باشد. این بیماری به طور ناگهانی حمله می‌کند و اگر به موقع شناسایی نشود، می‌تواند جان دام را به خطر بیندازد. این بیماری انگلی از طریق گزش کنه‌های آلوده وارد خون می‌شود و سپس علائمی را بروز می‌دهد که شناخت آن‌ها برای هر دامداری حیاتی است.

🔥 تب شدید :افزایش ناگهانی دمای بدن گاو، نتیجه فعالیت سیستم ایمنی در برابر انگل تیلریا است. این تب معمولاً بالای 40 درجه می‌رود و نشانه ورود ویروس‌مانند انگل به چرخه خون است.

🩸 کم خونی:پارازیت تیلریا گلبول‌های قرمز را نابود می‌کند و اکسیژن‌رسانی بدن مختل می‌شود. گاو دچار رنگ‌پریدگی لثه و ضعف عمومی می‌گردد.

⚖️ لاغری:با کاهش اشتها و تخریب بافت‌ها، گاو به‌سرعت عضله و چربی خود را از دست داده و استخوان‌ها نمایان می‌شوند.

🥄 بی اشتهایی:خلل در عملکرد دستگاه گوارش و التهاب ناشی از بیماری، تمایل دام به مصرف خوراک را تقریباً صفر می‌کند.

👁️ زردی مخاط چشم:بیلی‌ روبین حاصل از تجزیه هموگلوبین در خون تجمع یافته و رنگ زرد کاملاً در سفیدی چشم مشهود می‌شود.

🔴 لکه‌های خونریزی در چشم:پارگی مویرگ‌های ظریف باعث ایجاد نقطه‌های قرمز در بافت ملتحمه می‌شود که نشانی اختصاصی این بیماری است.

🛑 عدم نشخوار:عمل نشخوار به‌دلیل ضعف عضلات معده و کمبود انرژی متوقف می‌شود و محتوای شکمبه فاسد می‌شود.

😴 بی‌حالی و فلج:سیستم عصبی و عضلانی تحت تأثیر کمبود اکسیژن و مواد مغذی، واکنش کند نشان می‌دهد و گاو توان حرکت را از دست می‌دهد.

🥒 تورم غدد لنفاوی:در جلو کتف، غده‌ای به‌اندازه یک خیار کوچک و سفت لمس می‌شود که نشانه فعال شدن سیستم ایمنی در برابر انگل است.

راه های پیشگیری از بیماری زردی گاو کدامند

محل نگهداری دام، خط مقدم سلامت گله در برابر بیماری تیلریوز گاوی یا همان زردی گاو است. آغل های متراکم و غیر بهداشتی بهترین مکان برای تجمع کنه هایی هستند که انگل تیلریا را به دام منتقل می‌کنند. نگهداری دام در آغل خشتی عملاً فرصتی طلایی برای تکثیر این ناقلان مرگبار فراهم می‌سازد. بهترین انتخاب، کف و دیوار سیمانی است که مانع لانه‌گزینی و تخم‌گذاری کنه‌ها می‌شود.

در فصول گرم، سمپاشی اصولی و دقیق آغل و فضای اطراف باید به یک عادت جدی تبدیل شود. رعایت بهداشت محیط نه تنها از بیماری پیشگیری می‌کند، بلکه از خسارت‌های مالی سنگین نیز جلوگیری خواهد کرد؛ چون شیر دام مبتلا نه قابل فروش است و نه مصرف.

واکسیناسیون منظم، خط دفاعی بعدی در برابر تیلریوز گاوی است. با این حال، دام های آبستن به دلیل خطرات احتمالی نباید واکسینه شوند.

برای کاهش تراکم کنه‌ها، افزایش نورگیری طبیعی در دامداری ضروری است؛ کنه‌ها از نور مستقیم گریزان‌اند. در کنار آن، سمپاشی منظم با مواد مناسب، سرعت شیوع بیماری را می‌شکند.دامدار هوشمند می‌داند که پیشگیری، یعنی ترکیب یک آغل تمیز، نور کافی، سمپاشی علمی و واکسیناسیون هدفمند؛ مجموعه‌ای که می‌تواند سلامت گله و جیب او را هم‌زمان حفظ کند.

جدول شناسایی و تشخیص تیلریوز گاوی

نکات کلیدی برای کاربرد میدانی	شرح دقیق و تخصصی	روش تشخیص
بکارگیری در ابتدای معاینه، کمک به شناسایی خطرهای محیطی، نیازمند اعتماد به گزارش شفاهی دامدار	شامل جمع‌آوری اطلاعات از دامدار درباره وجود کنه، الگوی ابتلا در فصل‌های خاص و پیشینه بیماری در گله. این مرحله به عنوان غربالگری اولیه عمل می‌کند و پایه تصمیم‌ گیری ادامه فرایند تشخیص است.	بررسی تاریخچه
مناسب برای معاینه‌ های میدانی سریع، کمک به تصمیم‌ گیری فوری درباره درمان اولیه	جستجوی علائم فیزیکی قابل مشاهده مانند تورم غدد لنفاوی پیش کتفی، کاهش شدید اشتها، کم‌ خونی واضح در ملتحمه و زردی بافت‌ های مخاطی.	بررسی داده های بالینی
برای مطالعات اپیدمیولوژی و بررسی علل مرگ ناگهانی گله	در کالبد گشایی، وجود زخم نکروز پانچ در شیردان و بررسی سایر بافت‌ها برای تغییر رنگ یا خونریزی‌های نقطه‌ای.	بررسی پس از مرگ
یک روش مقرون بصرفه که در آزمایشگاه‌ های روستایی نیز قابل انجام است	استفاده از اسمیر خون رنگ‌ آمیزی شده با گیمسا برای مشاهده پیروپلاسم‌ها و شیزونت‌ها. حساسیت بالا در موارد حاد؛ اما محدودیت در عفونت‌های مزمن یا موارد ناقل.	آزمایش میکروسکوپی
ایده‌آل برای برنامه‌های کنترل و ریشه‌ کنی، اما نیازمند آزمایشگاه پیشرفته و بودجه بیشتر است.	تشخیص مولکولی دی ان ای تیلریا آنولاتا از نمونه خون، با دقت و حساسیت بسیار بالا حتی در تعداد کم انگل. این روش قابلیت شناسایی دام‌های ناقل را دارد.	تست PCR
مناسب پایش گسترده در مناطق پر خطر، اما قادر به تفکیک بین عفونت فعال و قدیمی نیست.	شناسایی آنتی‌ بادی‌های اختصاصی که سیستم ایمنی دام در واکنش به انگل تولید کرده است. بیشتر برای بررسی سطح ایمنی گله یا شیوع منطقه‌ای استفاده می‌شود.	آزمایش سرولوژیکی (الایزا)

درمان تخصصی و مدیریت تیلریوز گاوی

درمان و مدیریت تیلریوز گاوی، درست مثل اداره یک بحران بزرگ در گله است؛ باید با دقت، صبر و انتخاب روش‌های دقیق پیش رفت تا خسارت‌ها به حداقل برسند.

درمان تیلریوز گاوی

در حال حاضر روش «عفونت و درمان» تنها پروتکل ایمن‌ سازی موجود برای گونه تی پاروا به شمار می‌رود. در این شیوه، انگل زنده به دام تزریق و هم‌ زمان با آنتی‌ بیوتیک‌های خاص و گران‌ قیمت مهار می‌شود. با این حال، این روش به دلیل نیاز به تعداد زیاد گاو برای تولید واکسن، از نظر اقتصادی چندان مقرون‌ بصرفه نیست.

دام‌های مبتلا باید در شرایط نگهداری ایده‌آل باشند:

خوراک مغذی و آب تمیز و کافی
کاهش استرس تا حد ممکن و پرهیز از جابجایی یا فعالیت فیزیکی زیاد
در موارد کم‌خونی شدید، انتقال خون برای دام‌های ارزشمند گزینه نجات‌بخش است
درمان دارویی هدفمند، به‌ویژه استفاده از بوپارووکون به عنوان داروی اصلی مقابله با انگل

مدیریت تیلریوز و کنترل خسارت

به محض مشاهده علائم، باید فشار فیزیکی و روانی از روی دام‌های بیمار برداشته شود. این شامل اقداماتی است مانند:

دوشش فقط یک بار در روز برای جلوگیری از ضعف بیشتر
پرهیز از تماس و دست‌کاری غیرضروری
اجازه حرکت آزادانه دام به آغل بدون هل دادن یا اجبار
تغذیه با جیره با کیفیت عالی و سرشار از انرژی و پروتئین
درمان بیماری‌های همراه (مثل کتوز یا ورم پستان سیاه)
تزریق مکمل مواد معدنی و آهن مانند محلول چند معدنی هُمو 15
اجرای قرنطینه دقیق برای دام‌های تازه‌وارد و کنترل جابجایی بین مناطق با شیوع متفاوت بیماری
مدیریت چراگاه‌ها با حفظ محیط خشک و پاکیزه برای کاهش جمعیت کنه
این ترکیب درمانی و مدیریتی، نه‌تنها شانس بهبود دام را بالا می‌برد، بلکه ستون اصلی پیشگیری از بازگشت و گسترش بیماری در کل گله نیز محسوب می‌شود.

نتیجه گیری

تیلریوز گاوی یکی از بزرگترین چالش‌ های بهداشتی در دامداری‌ های مناطق گرم و مرطوب به شمار می‌رود که می‌تواند به کاهش تولید و خسارات اقتصادی منجر شود. برای مدیریت این بیماری، نیاز به پیشگیری هدفمند، واکسیناسیون منظم، کنترل کنه‌ ها و بهبود شرایط بهداشتی آغل داریم. مرکز دام زنده پیام با تأمین دام‌ های سالم و واکسینه، ارائه مشاوره تخصصی به دامداران و آموزش آخرین روش‌های علمی پیشگیری، نقش بسیار مهمی در کاهش خطر شیوع و افزایش بهره‌وری گله‌ها ایفا می‌کند. این مرکز با رعایت استانداردهای بالا و همکاری با دامپزشکان مجرب، هم سلامت دام‌ها و هم پایداری اقتصادی واحدهای دامداری را تضمین می‌کند و به پیشرفت صنعت دامپروری کمک می‌نماید.

سوالات رایج