آشنایی با گاو نژاد سرابی

زمان مطالعه: 4 دقیقه

• ویژگی های ظاهری
• آیا پرورش گاو سرابی سودآور است؟
• وزن گاو سرابی
• تولید شیر در گاو سرابی
• دوره آبستنی در گاوهای سرابی

---

گاو سرابی یکی از اصیل ترین نژادهای گاو ایرانی است که از آن به عنوان گاو کوهستان نیز یاد میشود. این گاوها مقاومت بسیار بالایی در برابر سرما دارند و برای پرورش در مناطق کوهستانی و بسیار سرد مناسب هستند. خاستگاه این نژاد همانطور که از آن نام آن مشخص است شهرستان سراب بوده و هم اکنون ۶۰ هزار راس از این دامها در شهرستان سراب پرورش داده میشوند که شامل گاوهای اصیل سرابی و گاوهای دورگه و آمیخته این نژاد با گاوهای هلشتاین است. این گاوها به دلیل مقاومت بالایشان در برابر سرما و امراض مختلف و همچنین نیاز کمتر به علوفه یکی از بهترین نژادهای ایرانی برای پرورش پرواربندی هستند. در این مطلب با تمامی ویژگی ای این نژاد و اهمیت پرورش آن آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.

مقدمه

در شهرستان سراب حکایات زیادی در مورد تاریخچه پرروش این گاوهای بومی نقل میشود. برخی مرم محلی معتقدند که این گاوها نخستین بار توسط خوانین سرابی به منطقه سراب آورده شدند. برخی دیگر از مردم نقل میکنند که این گاوها ابتدا توسط یکی از خوانین ایل شاهسون به سراب آورده شدند که بر اثر آمیزش با گاوهای بومی این منطقه گاوهای جدید و امروزی سراب بوجود آمدند. یکی دیگر از حکایات معروف درباره این گاوها این است که در دوره پیش از مشروطه نخستین بار شخصی به نام امیربهادر تعدادی گاو از کشور روسیه به سراب آورد که پس از آمیزش این گاوها با گاوهای بومی گاوهای سرابی بوجود آمدند.

ویژگی های ظاهری

رنگ گاوهای سرابی غالبه زرد روشن بوده که تا طیف قهوه ای سوخته متغیر است. بر روی بدن این گاوها نیز عمدتا لکه های سفیدرنگی مشاهده میشود و رنگ ناحیه پوزه و دور چشم ها وفرج نیز معمولا سفید، کرم، سیاه، خاکستری و یا ترکیبی از این رنگ ها است. موهای گردن و شانه گاو سرابی نیز سیاه رنگ بوده و در ناحیه پستان ها نیز موهایی زرد رنگ و نرم دیده میشود. این گاوها سری کوچک، فکی کشیده و پیشانی قوس دار دارند و اغلب آنها شاخ دار میباشند. رنگ شاخ گاوهای سرابی نیز میتواند از سفید تا سیاه متغیر باشد و اندازه آنها نیز کوتاه بوده و به سمت عقب خمیده شده است. گاو سرابی کوهان دارد و غبغب آن کشیده و چین دار است. موهای بدن این گاوها در زمستان زبر و بلند و در تابستان نرم و کوتاه میباشد.

آیا پرورش گاو سرابی سودآور است؟

متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل تبلیغات اشتباه و واردات بی رویه نژادهای خارجی بسیاری از گاوهای بومی ایران مانند گاو سرابی در خطر انقراض قرار گرفته اند. یک تصور غلط که در مورد نژاد گاو سرابی وجود دارد این است که این نژاد شیر کمی تولید میکند و پرورش آن صرفه اقتصادی ندارد. شیر این گاوها کم چرب و بسیار باکیفیت و خوش طعم است و واقعیت این است که در صورت حمایت دولت و اجرای طرح های پرورش این نژاد با توجه به تغذیه کم توقع، دوره شیردهی طولانی، نرخ باروری بالا و کیفیت بالای شیر این گاوها میتوان سودآوری قابل توجه و حتی بیشتر از نژادهای گاو خاجی و هلندی داشت. هر چند گاوهای وارداتی مانند گاوهای سوئیسی و فرانسوی جثه درشت و شیردهی بیشتری دارند اما مقاومت آنها نسبت به گاوهای سرابی در برابر سرما و امراض مختلف پایین تر است. گاوهای سرابی مقاومت بالایی در برابر سرما دارند و میتوانند تا دمای منفی ۲۵ درجه را هم تحمل نمایند. از طرفی گاوهای وارداتی به تغذیه بیشتری نیاز دارند و شیر آنها نیز کیفیت شیر گاوسرابی را ندارد.

• 

وزن گاو سرابی

گوساله نر این نژاد در زمان تولد وزنی در حدود ۲۷ کیلوگرم دارد و گوساله ماده این نژاد نیز وزنی در حدود ۲۵ کیلوگرم دارد. پس از گذشت ۶ ماه متوسط وزن گوساله نر به  100 کیلوگرم و متوسط وزن گوساله ماده به ۹۰ کیلوگرم میرسد. در زمان بلوغ نیز میانگین وزنی گاو نر سرابی ۵۶۰ کیلوگرم بوده و این میزان برای گاو ماده سرابی نیز ۳۵۰ کیلوگرم است.

تولید شیر در گاو سرابی

دوره شیردهی گاوهای سرابی حدودا ۲۱۸ روز بوده که در طی این مدت بین ۱۰۰۰ تا ۲۴۰۰ کیلوگرم شیر و به طور متوسط در حدود ۱۵۱۳ کیلوگرم شیر تولید میکنند. متوسط شیردهی روزانه این گاوها در حدود ۷ کیلوگرم بوده که این شیر شامل ۴٫۵ درصد چربی و ۴ درصد پروتئین است. در حالیکه درصد چربی شیر گاوهای هلشتاین تنها ۳ درصد است. به طور کلی در استان آذربایجان شرقی جمعیت گاوها ‌٧۴۶ هـزار رأس بوده که از این تعداد ‌۴٢ درصد را گـاو بومی، ‌۴٩ درصد را گاو دو رگه و ‌٩ درصد را نژاد اصیل سرابی شامل میشوند. گاوهای سرابی بیش از ۵ درصد شیر استان را تولید میکنند.

دوره آبستنی در گاوهای سرابی

گاوهای سرابی دوره آبستنی ۲۸۳ روزه دارند و وزن تلیسه ها در زمان اولین آبستنی در حدود ۲۶۵ کیلوگرم است. یکی از ویژگی های خوب گاوهای ماده سرابی درصد پایین سخت زایی است.

جمع بندی

گاو سرابی یکی از اصیل ترین و بهترین گاوهای بومی ایران است که در کنار دیگر نژادهای گاو بومی یعنی گاوهای گلپایگانی، سیستانی، دشتیاری، سنجری، تالشی، مازندرانی و کردی از سرمایه های ملی و ذخایر ژنتیکی دام کشور محسوب میشوند. این گاوها مقاوم و کم توقع سازگاری بالایی دارند و میتوان آنها را در مناطق کوهستانی و حتی روستایی به راحتی پرورش داد. متاسفانه نبود طرح های پرورشی مناسب، عدم اصلاح نژاد صحیح و خالص سازی ژنی این نژاد و همچنین ترکیب کردن این نژاد با نژادهای دیگری مانند هلشتاین موجودیت نژادی گاو اصیل سرابی را به خطر انداخته است. در دیگر کشورها طرح های زیادی برای پرورش و حفظ و نگهداری نژادهای اصیل و بومی اجرا میشود که امیدواریم در کشور ما نیز چنین برنامه هایی هر چه زودتر اجرا شود.