اسیدوز گوسفند و راه های درمان آن

اسیدوز-گوسفندان
زمان مطالعه: 6 دقیقه

اسیدوز گوسفند یکی از بیماری‌ های شایع اما کمتر جدی گرفته‌ شده در صنعت دامپروری است که در اثر برهم‌ خوردن تعادل اسیدی–بازی بدن حیوان رخ می‌دهد. در حالت عادی، بدن گوسفند با مکانیسم‌ های طبیعی، این تعادل را حفظ می‌کند، اما عوامل مختلفی مانند تغییر ناگهانی جیره غذایی، مصرف بیش از حد غلات، استرس محیطی یا ابتلا به بیماری‌ های دیگر میتوانند این نظم حیاتی را مختل کنند.

علائم اسیدوز گوسفند معمولا تدریجی بروز می‌کند؛ کاهش اشتها، افت وزن، ضعف عمومی، کاهش تولید شیر، تند شدن تنفس، تغییر رنگ ادرار به حالت اسیدی و در مراحل پیشرفته، زردی پوست از نشانه‌های بارز آن است. تشخیص به‌ موقع و اقدام فوری، شانس بهبود را افزایش می‌ددرمان اسیدوز گوسفند شامل استفاده از داروهای قلیایی، اصلاح جیره غذایی، تامین آب تمیز و تازه و ایجاد تهویه مناسب در محل نگهداری است.

دامپزشکان توصیه می‌کنند که پیشگیری، کلید اصلی کنترل این بیماری است؛ تنظیم متعادل خوراک، پرهیز از تغییرات ناگهانی در تغذیه و پایش مداوم گله، از بروز خسارات سنگین جلوگیری می‌کند. در دنیای دامداری صنعتی، بی‌ توجهی به اسیدوز گوسفند می‌تواند هزینه‌ های پنهان اما شدیدی بر دوش دامدار بگذارد.و همین عامل تاثیر منفی در خرید گوسفند زنده خواهد گذاشت.

اسیدوز گوسفند و راه های درمان آن

اسیدوز چه علائمی دارد

اسیدوز گوسفند یکی از بیماری‌های متابولیکی خطرناک است که در اثر اختلال در تعادل اسید–باز بدن بروز می‌کند. تشخیص علائم اولیه این بیماری برای جلوگیری از پیشرفت آن بسیار حیاتی است. در ادامه، مهم‌ ترین نشانه‌ های اسیدوز را با توضیح تخصصی و ساده بررسی می‌کنیم:

🐏🍽 بی‌اشتهایی شدید: گوسفند به‌ طور محسوس از خوردن خوراک امتناع می‌کند. این واکنش غالباً نتیجه التهاب دستگاه گوارش و کاهش فعالیت شکمبه است.

🐑😴 بی‌حالی و ضعف عمومی: کاهش متابولیسم و افت انرژی، باعث می‌شود حیوان کمتر حرکت کند و بیشتر در حالت استراحت بماند.

🐏❤️ افزایش ضربان قلب: بدن برای جبران افت pH خون، با افزایش گردش خون تلاش می‌کند اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را بهبود دهد. این تغییر معمولاً توسط دامپزشک با گوشی معاینه قابل تشخیص است.

🐑🦶 لگد زدن به شکم: یکی از نشانه‌های واضح درد و نفخ شکم؛ حرکتی که حیوان برای کاهش ناراحتی داخلی انجام می‌دهد.

🐏 اسهال همراه با موکوس: این علائم اغلب نشان‌دهنده التهاب شدید روده و کاهش جذب مواد مغذی است که می‌تواند به کم‌آبی بدن بینجامد.

شناسایی سریع این علائم، به دامدار امکان می‌دهد اقدامات درمانی را زودتر آغاز کرده و از خسارت‌های سنگین جلوگیری کند. پیشگیری، با مدیریت صحیح جیره غذایی و شرایط نگهداری، بهترین و کم‌ هزینه‌ ترین راه مقابله با اسیدوز گوسفند است.

اسیدوز چیست

هر آنچه دام ها می‌خورن، پس از هضم، مواد زائدی بر جای می‌گذارد که بخشی از آن از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌ شود. کلیه‌ ها با دفع اسیدهای اضافی و تنظیم حجم مایعات، همراه با ریه‌ ها، تعادل اسید–باز بدن را در محدوده استاندارد نگه می‌دارند. اگر مصرف خوراکی‌ ها باعث کاهش یا افزایش pH بدن شود، این دو اندام مهم همانند یک تیم هماهنگ وارد عمل می‌شوند.

زمانی که مایعات بدن اسیدی‌تر از حد معمول شوند، pH خون کاهش یافته و شرایطی به نام «اسیدوز» شکل می‌ گیرد. در چنین شرایطی، کلیه‌ ها و ریه‌ ها با مکانیسم‌ های دقیق خود، میزان اسید را کنترل کرده و pH را به سطح طبیعی بازمی‌ گردانند؛ فرآیندی حیاتی که سلامت کل بدن به آن وابسته است.

دلایل بروز بیماری اسیدوز در دام ها

روش های پیشگیری از اسیدوز در گوسفندان

پرخوری دام؛ تهدیدی که میتواند سبب مرگ آنها بشود

پر خوری غلات می‌تواند برای گوسفندان، به‌ خصوص بره‌ های جوان، مرگ‌ آور باشد. هنگامی که دام‌ ها پس از گرسنگی طولانی بطور ناگهانی به مقادیر زیاد دانه‌ های خوش‌ خوراک دسترسی پیدا می‌کنند، شکمبه،آن محفظه چهارگانه حساس نمی‌تواند فرایند تخمیر را با کنترل لازم انجام دهد. قندها و نشاسته‌ های غلات به سرعت تخمیر می‌شوند و فلور باکتریال شکمبه را به تولید اسید لاکتیک و دیگر اسیدهای فرار وا می‌دارند؛ نتیجه کاهش شدید pH شکمبه (اسیدوز) و از دست رفتن تعادل الکترولیتی. هم‌ زمان گازهای تولید شده منجر به نفخ می‌شوند؛ نفخ و اسیدوز ترکیبی مرگبار ایجاد می‌کنند که با کم‌آبی، اختلال گردش خون و شوک متابولیک همراه است.

بره‌ ها به‌ دلیل حافظه گوارشی و توان متابولیک ضعیف‌ تر، آسیب‌ پذیرتر از بالغ‌ ها هستند. استفادهٔ کنترل‌ نشده از کنسانتره و دانه‌ های روغنی در جیره بدون افزایش تدریجی و همراه نمودن با فیبر کافی (یونجه، کاه) ریسک وقوع این بحران را بالا می‌برد. پیشگیری ساده اما حیاتی است: معرفی آهستهٔ غلات به برنامهٔ تغذیه، تأمین فیبر کافی، دسترسی مداوم به آب تمیز، و پایش وضعیت شکمبه و رفتار خوراکی گوسفندان. در مواجههٔ اولیه، درمان شامل توقف دسترسی به منبع غلات، تجویز جاذب‌ های اسیدی/قلیایی تحت نظر دامپزشک، مایعات تزریقی برای اصلاح کم‌ آبی و اقدامات ضد نفخ است. مدیریت خوراک هوشمندانه و نظارت مستمر، ساده‌ ترین و مؤثرترین راه برای جلوگیری از این فاجعهٔ قابل‌ پیشگیری است.

پیشگیری هوشمند از اسیدوز در گوسفندان: راهکارهای عملی و اثربخش

برای پیشگیری از اسیدوز در گوسفندان پرواری، برنامه‌ ریزی تغذیه‌ ای دقیق و مدیریت مزرعه کلید موفقیت است. دانه‌ های غلات را به‌ صورت تدریجی و در مقادیر کنترل‌ شده وارد جیره کنید. از مقادیر بسیار کم در روزهای اول شروع کرده و طی حدود 10 روز به مقدار هدفی که دامپزشک تعیین کرده می‌رسانید. این روش به میکروب‌ های شکمبه زمان میدهد تا با تغییر جیره سازگار شوند و از تولید ناگهانی اسید لاکتیک جلوگیری می‌کند. همیشه غلات را همراه با فیبر مناسب (یونجه یا کاه با کیفیت) عرضه کنید تا روند تخمیر متعادل بماند.

شناخت کامل چراگاه‌ ها و تأمین علوفه مرغوب و آب آشامیدنی سالم و دائمی، از بروز استرس تغذیه‌ای و تشنگی جلوگیری می‌کند — دو عامل مهم در ایجاد اسیدوز گوسفند. طراحی آخورهای پهن و دسترسی یکنواخت به خوراک برای همهٔ دام ها، رقابت بر سر غذا را کاهش می‌دهد و از پرخوری‌ های ناگهانی جلوگیری مینماید. واکسیناسیون کامل و بررسی‌های پیش از پرواربندی گوسفندان نیز سیستم ایمنی را تقویت کرده و به تشخیص زودهنگام عارضه‌ ها کمک می‌کند.

نکات مهم: آموزش روزانهٔ کارگران درباره علائم اولیه اسیدوز گوسفند و دسترسی سریع به دامپزشک، هزینه‌ های درمان را کاهش و احتمال تلفات را به‌ طور چشمگیری کم می‌کند. مدیریت تغذیه‌ ای هوشمند، پیشگیرانه و پایدار؛ بهترین سرمایه‌ گذاری برای سلامت گله.

روش های درمان اسیدوز گوسفندان کدامند

روش های درمان اسیدوز گوسفندان کدامند

درمان اسیدوز گوسفندان نیازمند اقدام سریع، علمی و هماهنگ با نظر دامپزشک است. نخستین گام، تثبیت وضعیت متابولیکی دام و کاهش اسیدیته شکمبه است. دامپزشک معمولاً محلول بی‌کربنات سدیم خنک (جوش‌شیرین) را برای خوراندن تجویز می‌کند تا pH پایین‌ شده شکمبه را به محدوده طبیعی بازگرداند. هم‌زمان تزریق ویتامین B درون سیاهرگ، به بهبود متابولیسم و حمایت از عملکرد عصبی کمک می‌کند.

نفخ شدید، یکی از پیامدهای رایج اسیدوز گوسفند، نیازمند رفع سریع است تا از فشار بر دیافراگم و اختلال تنفس جلوگیری شود. در این راستا خوراندن روغن‌های خوراکی مانند روغن بادام، روغن پارافین یا روغن آفتابگردان باعث روان‌ تر شدن محتوای شکمبه و کاهش تجمع گازها می‌ گردد. کم‌ آبی ناشی از اسهال شدید، تهدیدی جدی برای حیات دام است؛ تزریق محلول قندی–نمکی (حدود نیم لیتر وریدی) برای جبران مایعات و الکترولیت‌ ها اقدامی ضروری محسوب میشود. بازگشت ادرار طبیعی، نشانه‌ ای از بهبود تعادل آبی بدن است.

در کنار درمان‌ های دارویی، ایجاد تحرک ملایم برای دام می‌تواند به دفع گازهای انباشته‌ کمک کند و فشار داخلی شکمبه را کاهش دهد. تلفیق این روش‌ها با پایش مداوم علائم حیاتی، شانس بهبودی را افزایش داده و از بروز خسارات جدی در گله جلوگیری می‌کند.

سوالات متداول

1️⃣ اسیدوز در گوسفندان چیست و چرا خطرناک است؟

اسیدوز یک اختلال متابولیکی ناشی از کاهش pH شکمبه به زیر 5٫5 است که تعادل اسید–باز بدن را برهم می‌زند و در صورت عدم درمان، می‌تواند به مرگ منجر شود.

2️⃣ تفاوت اسیدوز شکمبه‌ ای حاد و تحت‌ حاد چیست؟

در اسیدوز حاد، افت pH ناگهانی و شدید است. دام به سرعت بی‌حال، بی‌اشتها و دچار اسهال می‌شود. خطر مرگ در این حالت بالاست. اما در نوع تحت‌ حاد افت pH مداوم ولی خفیف‌ تر است و ممکن است علائم آشکار دیر بروز کند؛ مثل کاهش تدریجی تولید شیر، لاغری، و افزایش دفعات لنگش.

3️⃣ چه عواملی بیشترین نقش را در بروز اسیدوز دارند؟

تغییر ناگهانی از جیره‌ های پر فیبر به خوراک‌ های پر نشاسته (جو، ذرت خردشده) مهمترین عامل است. مصرف زیاد این خوراک‌ ها باعث رشد سریع لاکتوباسیل‌ها و تولید بالای اسید لاکتیک می‌شود. همچنین کمبود علوفه خشک باکیفیت، استفاده از خوراک مرطوب و تازه‌ چیده‌ شده، یا تغذیه نامنظم، ریسک را چند برابر می‌کند.

4️⃣ چرا اسیدوز بر تولید شیر اثر منفی دارد؟

عملکرد شکمبه مستقیماً بر انرژی و متابولیسم دام تأثیر می‌گذارد. در اسیدوز، تخمیر فیبر دچار اختلال می‌شود و تولید اسیدهای چرب فرار کاهش می‌یابد. این اسیدها منبع اصلی انرژی برای سنتز چربی و لاکتوز شیر هستند. pH پایین همچنین موجب التهاب بافت شکمبه و کاهش اشتها شده، که به کمبود انرژی و افت قابل‌ توجه تولید شیر می‌انجامد.

5️⃣ آیا اسیدوز گوسفندان قابلیت بازگشت کامل دارد؟

در مراحل اولیه، با درمان به‌ موقع و اصلاح جیره، بهبود کامل ممکن است؛ ولی در موارد شدید، آسیب دائمی به دیواره شکمبه و کبد محتمل است.

فهرست مطالب

552 پاسخ

  1. س چندتا از گوسفندام ارد گندم خوردن بعد چند روز خوراک نخچارم میکنن ولی حالا شکم شکم میزنن چیکار کنم ممنون میشم از راهنمایتون

    1. گله گوسفند ما رفتن داخل انبار گندم زیاد خوردن بادامپزشک تماس گرفتم گفت هرچه زودتر بهشون جوش شیرین بده وبعد از چند ساعت پارافین بهشون دادم اسهال نشدن ولی بعد از ۳۰ ساعت چند تا شون تلف شدن و بقیه آب خیلی کم بهشون دادم و هی زار میزنن. حالا چیکار کنم جواب پاسخ

  2. سلام من یه بز دارم خوب بودماشالله زیادم شیرمیخوره شیرخشک مخصوص بزغاله میدم امروز یهو دیدم اسهال شدید شده بی حاله راه نمیره وامیسته یجا شیطنت نمیکنه میره پشت بخاری شیراب هیچی نمیخوره چ کارش کنم خوب بشه یعنی ازخوردن زیاد شیره ؟امروز اندازه یه ذره سکه خیارخورد چون جزشیرهیچ نمیخوره دوماهشه هیچی جز شیرنخورده.راهنمایی کنید ممنون

  3. سلام یه میش دارم چندروزه زاییده چیزی نمیخوره یجاثابت و ایستاده حال تکون خوردن نداره لطفان‌ راهنمایی‌ بکنید

    1. سلام داداش جفتشو ننداخته.برو پیش دکتر بگو آمپول جفت ماندگی بهت بده بهش بزن تا بندازه.والا عفونت میکنه تلف میشه بعدش آمپول پنی سیلین ۵ سی سی به گوشت رانش تزریق کن

    2. سلام تاسه روز روزی ۵ سی سی لینکو بهش بزن تا خوراکش خوب شه. واسه اب ریزش دماغشم قرص تتراسیکلین بهش بده تا خشکش کنه

  4. سلام ی بزغاله دارم سه چهار روزه ضعیف بود با شیشه بهش شیر دادم دو روزی خوب بود بعد یهو ضیف تر شد طوری ک رو پاشم نمیتونه واسه شیرم خیلی کم میخوره الان

  5. سلام یه میش دارم گیراناخته بود اسهال شود هرچی داخل شکمش بودمثل این که بالا بباره نشخوارمیکنه ولی چیزی نمیخوره همش اب میخواد بخوره

    1. سلام من یک میش دارم خیلی خوش خوراک و چاق بود الان یک هفته که زاییده هیچی نخورده نشخوار هم نمی کنه فقط اب میخوره خیلی ضعیف شده لطفا اگه میتونید کمک کنید میترسم بمیره

  6. سلام یه بره دارم ازون وقت که پای سمت چپ شکسته هیچی نمیخوره و همش دندون قروچه میده خواهشم جواب بدید

    1. سلام ی بز داریم دو روز سرشوبالامیگیره و به زور ی چیزی میدیم بخوره .انگار کور شده .بنطرشما چیکار کنیم؟

    2. سلام داداش اون از داخل شکم درد داره.بدنش عفونت داره یه پنی سیلین بهش تزریق کن.بعدش دوتا سیر رو رنده بزن با اب قاطی کن صبح زود چیزی بهش نده بخوره اونو بهش بده بخوره دو سه ساعت جداش کن چیزی نخوره تا عفونت روده هاشو خشک کنه .یه ۳ سیسی مولتی ویتامینم بهش تزریق کن گوشت ران

  7. سلام.سی تا بز داشتیم الان ده روز است ک زاییدن حالا کهره ها دارند دست و پاهاشون شل میشه و روی زمین می افتند و چند تاشونم هم مرده لطفا راهنمایی کنید چ کار کنیم

    1. سلام کهرها یه دارو خارجی هست عکس عقاب روش هست اسپر مانند هرروزی سه بار از اونها بزن داخل دهنشون و هر باری که زدی یه اسپر بزن اونها به خاطر شیر اونطوری میشن این راهی که بهت میگم عالیه برا اونها چون خودم دام دادم امتهان کردم

    1. سلام
      میش تون رو چیکار کردید؟خوب شد؟واسه منم 3 روزه اینجوری شده بدنشو میکشید مخصوصا قسمت کمرش از روز دومم چیزی نخورده و نشخوار نکروه دکترم بردم هنوز خوب نشده
      تو رو خدا اگه میشتون خوب شده بگید منم انجام بدم بره اش کوچیکه دلم میسوزه واسش
      اگه کسی میدونه کمک کنه لطفا

  8. سلام من تاز چندتا گوسفند خریدم اول همه سرحال بودن یه چند روز که گذشته دون دونه مریز میشن دوتا شان الان گردنشان کج شده راه درمان چی تورابه خدا راهنمای کنیدمن یه فسفر ۹۰گرفتم مال اون نیست کم بهشان داخل جودادم

    1. سلام مایه بره داریم یک ماهه یهونبض اش زیادمیزنه چکارکنیم ممنون میشم ازراهنماییتون محمدی هستم

  9. چندتا بز دارم اب از دهنشون میره و چیزی نمیخورن تا میمیرن چه داروی براشون خوبه بیماریش چیه

  10. ی بره نر پرواری دارم چند روز نشخوار نمی کنه غذا نمی خوره دکتر آوردم روغن پارافین ویتامین B چرک خشک کن داده روغن پارافین ی شیشه دادم هنوز پشکل میندازه اصلا فایده نداشته چیکار کنم اصلا تو آخور نمیاد

    1. دندانش رابه هم میکشه دردشکم داره دگزاباپنی سیلین 3+3تزریق عضلانی وپودرباریج بخوران

    2. سلام تا سه روزآمپول لینکوجکت روزی ۵ سیسی بهش بزن واب رو باشکر قاطی کن اونم تا سه روز روزی ۱۰ سیسی بده بخوره تا روان شه

  11. سلام لطفا زود جواب بدین یه بز داریم یه ماه میشه زاییده بزن جوانیه اولین بارشه الان صبح که داشتیم علوفه میدادیم دیدیم این تکون نمیخوره بزور گردنشو نگاه میداره رو به عقب ، رو پاهاش هیچ زوری نداره نمیتونه وایسه اگه کمکش کنیم نگهش بداریم میتونه ولی میوفته چیزی هم نمیتونه بخوره مدفوع هم نمیکنه لطفا بگین چیکارش کنیم خدایی گناه داره حیفه یه بزغاله زیرشه کوچیکه شیرخوره لطفا حواب بدین بز پاهاشو بزور تکون میده نمیتونه بلند بشه میخواد بلند بشه سعی میکنه ولی نمیتونه گردنشو هم نمیتونه راست نگه بداره

    1. روغن کرچک.روغن زیتون وشیربهش بده اگه زیادخورده ک روغن چندین باربده اگه مسموم هم شده شیر

  12. سلام چندتایی گوسفنددارم ده روزبه زاییدنشون بره مرده به دنیامیارن چه داروی براشون خوبه تزریق کنم

  13. سلام وقت بخیر دکتر دستم با دامنت چند تا از گوسفندام رفتن توی انبار تا تونستن گندم خوردن دکترم اوردیم بالا سرشون ولی الان حالشون بده چی کار کنم چیزی هست بهشون بدم بالا بیارن لطفا زود جوابمو بدین

    1. روغن کرچک.روغن زیتون وشیربهش بده اگه زیادخورده ک روغن چندین باربده اگه مسموم هم شده شیر

    2. سلام بهشون پارافین بدید و سعی کن که بدوند و پودر پورگاتیو اونم در آب ولرم حل کن و کم کم بهشون بدهید

    3. زیره و رازیانه با فلس توی آب بجوشون، بعد تفاله شون رو بگیر، آب رو با کره و قاطی کن، بهشون بده تا شکمشان راه بیافته، قرص ملین انسانی هم میتونی بهشون بدی، ولی وقتی خوب شدن حتما قرص کرم روده بهشون بده، با دست دور شکمشان حلقه کن و بازور باد شکمشان رو خالی کن، حتما خوب میشن من خودم با این روش بیست تا گوسفند سال نود چهار از مرگ نجات دادم،

    4. سلام اب رو باشکر قاطی کن زیاد شیرینش کن به هر کدامشان نیم لیتر بده بخورن یه ساعته هرچی خورده باشنو روان میکنه دفع میشه

    1. سلام.نان زیاد پرز های شکمبه رو از بین میبره معمولا به گوسفند پروار می دن که زود چاق بشه.نان رو حذف کن.ب کمپلکس بزن

    1. داروی ضد کرم هست بریز رو زخم و کرم های مرده را بکش بیرون۰روش اسپری تتراسایکلین بزن۰ یبار هم پنی سیلین تزریق کن

  14. سلام یه دونه میش محلی دوهفته پیش زایمان کرد دوقلو که به علت برنداشتن یکه از برها نرده الان یک هفته هست خود میش به یکباره لاغر و کم خوراک شده در حد چوب خشک گفتن شاید جفتش نیامده عفونت کرده داروی پانترسیال اگه اشتباه نکنم با ویتامین بهش زدم دو روز گذشته اسهالم هست درمان دیگه ای داره به نظرتون ممندن

  15. سلام
    الان دیگه با توجه به قیمت علوفه و غلات باید دامهایی نگه داشت که کیفیت بالایی داشته باشن
    بنده میش لاروف و لاکن کار میکنم که شیر بالایی دارن و چن قلوزا هستن .
    ۰۹۳۶۳۷۸۴۰۶۰

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *