اسیدوز گوسفند یکی از بیماری های شایع اما کمتر جدی گرفته شده در صنعت دامپروری است که در اثر برهم خوردن تعادل اسیدی–بازی بدن حیوان رخ میدهد. در حالت عادی، بدن گوسفند با مکانیسم های طبیعی، این تعادل را حفظ میکند، اما عوامل مختلفی مانند تغییر ناگهانی جیره غذایی، مصرف بیش از حد غلات، استرس محیطی یا ابتلا به بیماری های دیگر میتوانند این نظم حیاتی را مختل کنند.
علائم اسیدوز گوسفند معمولا تدریجی بروز میکند؛ کاهش اشتها، افت وزن، ضعف عمومی، کاهش تولید شیر، تند شدن تنفس، تغییر رنگ ادرار به حالت اسیدی و در مراحل پیشرفته، زردی پوست از نشانههای بارز آن است. تشخیص به موقع و اقدام فوری، شانس بهبود را افزایش میددرمان اسیدوز گوسفند شامل استفاده از داروهای قلیایی، اصلاح جیره غذایی، تامین آب تمیز و تازه و ایجاد تهویه مناسب در محل نگهداری است.
دامپزشکان توصیه میکنند که پیشگیری، کلید اصلی کنترل این بیماری است؛ تنظیم متعادل خوراک، پرهیز از تغییرات ناگهانی در تغذیه و پایش مداوم گله، از بروز خسارات سنگین جلوگیری میکند. در دنیای دامداری صنعتی، بی توجهی به اسیدوز گوسفند میتواند هزینه های پنهان اما شدیدی بر دوش دامدار بگذارد.و همین عامل تاثیر منفی در خرید گوسفند زنده خواهد گذاشت.
اسیدوز چه علائمی دارد
اسیدوز گوسفند یکی از بیماریهای متابولیکی خطرناک است که در اثر اختلال در تعادل اسید–باز بدن بروز میکند. تشخیص علائم اولیه این بیماری برای جلوگیری از پیشرفت آن بسیار حیاتی است. در ادامه، مهم ترین نشانه های اسیدوز را با توضیح تخصصی و ساده بررسی میکنیم:
🐏🍽 بیاشتهایی شدید: گوسفند به طور محسوس از خوردن خوراک امتناع میکند. این واکنش غالباً نتیجه التهاب دستگاه گوارش و کاهش فعالیت شکمبه است.
🐑😴 بیحالی و ضعف عمومی: کاهش متابولیسم و افت انرژی، باعث میشود حیوان کمتر حرکت کند و بیشتر در حالت استراحت بماند.
🐏❤️ افزایش ضربان قلب: بدن برای جبران افت pH خون، با افزایش گردش خون تلاش میکند اکسیژنرسانی به بافتها را بهبود دهد. این تغییر معمولاً توسط دامپزشک با گوشی معاینه قابل تشخیص است.
🐑🦶 لگد زدن به شکم: یکی از نشانههای واضح درد و نفخ شکم؛ حرکتی که حیوان برای کاهش ناراحتی داخلی انجام میدهد.
🐏 اسهال همراه با موکوس: این علائم اغلب نشاندهنده التهاب شدید روده و کاهش جذب مواد مغذی است که میتواند به کمآبی بدن بینجامد.
شناسایی سریع این علائم، به دامدار امکان میدهد اقدامات درمانی را زودتر آغاز کرده و از خسارتهای سنگین جلوگیری کند. پیشگیری، با مدیریت صحیح جیره غذایی و شرایط نگهداری، بهترین و کم هزینه ترین راه مقابله با اسیدوز گوسفند است.
اسیدوز چیست
هر آنچه دام ها میخورن، پس از هضم، مواد زائدی بر جای میگذارد که بخشی از آن از طریق ادرار و مدفوع دفع می شود. کلیه ها با دفع اسیدهای اضافی و تنظیم حجم مایعات، همراه با ریه ها، تعادل اسید–باز بدن را در محدوده استاندارد نگه میدارند. اگر مصرف خوراکی ها باعث کاهش یا افزایش pH بدن شود، این دو اندام مهم همانند یک تیم هماهنگ وارد عمل میشوند.
زمانی که مایعات بدن اسیدیتر از حد معمول شوند، pH خون کاهش یافته و شرایطی به نام «اسیدوز» شکل می گیرد. در چنین شرایطی، کلیه ها و ریه ها با مکانیسم های دقیق خود، میزان اسید را کنترل کرده و pH را به سطح طبیعی بازمی گردانند؛ فرآیندی حیاتی که سلامت کل بدن به آن وابسته است.
دلایل بروز بیماری اسیدوز در دام ها
| 🔍 عامل بروز اسیدوز در گوسفند | 🐑دلایل تخصصی |
|---|---|
| تغییرات دستگاه گوارش | مصرف علوفه سبک، مرطوب یا کم فیبر باعث افزایش تخمیر و تولید بیش ازحد اسید در شکمبه میشود که تعادل pH معده را برهم میزند. |
| جیره غذایی با پروتئین بالا | خوراک غنی از پروتئین میتواند اسیدهای متابولیک را در بدن افزایش دهد و فشار مضاعفی بر مکانیزم های تعادل اسید–باز وارد کند. |
| اختلالات سیستم تنفسی | مشکلاتی مانند آسم یا بیماری های ریوی باعث کاهش دفع دی اکسیدکربن و انباشت آن در خون می شود که نتیجه آن افت pH و ایجاد اسیدوز است. |
| نارسایی عملکرد کلیه | زمانی که کلیه ها قادر به دفع مؤثر مواد زائد نباشند، یون هیدروژن در بدن تجمع پیدا میکند و منجر به اسیدی شدن محیط داخلی بدن میشود. |
پرخوری دام؛ تهدیدی که میتواند سبب مرگ آنها بشود
پر خوری غلات میتواند برای گوسفندان، به خصوص بره های جوان، مرگ آور باشد. هنگامی که دام ها پس از گرسنگی طولانی بطور ناگهانی به مقادیر زیاد دانه های خوش خوراک دسترسی پیدا میکنند، شکمبه،آن محفظه چهارگانه حساس نمیتواند فرایند تخمیر را با کنترل لازم انجام دهد. قندها و نشاسته های غلات به سرعت تخمیر میشوند و فلور باکتریال شکمبه را به تولید اسید لاکتیک و دیگر اسیدهای فرار وا میدارند؛ نتیجه کاهش شدید pH شکمبه (اسیدوز) و از دست رفتن تعادل الکترولیتی. هم زمان گازهای تولید شده منجر به نفخ میشوند؛ نفخ و اسیدوز ترکیبی مرگبار ایجاد میکنند که با کمآبی، اختلال گردش خون و شوک متابولیک همراه است.
بره ها به دلیل حافظه گوارشی و توان متابولیک ضعیف تر، آسیب پذیرتر از بالغ ها هستند. استفادهٔ کنترل نشده از کنسانتره و دانه های روغنی در جیره بدون افزایش تدریجی و همراه نمودن با فیبر کافی (یونجه، کاه) ریسک وقوع این بحران را بالا میبرد. پیشگیری ساده اما حیاتی است: معرفی آهستهٔ غلات به برنامهٔ تغذیه، تأمین فیبر کافی، دسترسی مداوم به آب تمیز، و پایش وضعیت شکمبه و رفتار خوراکی گوسفندان. در مواجههٔ اولیه، درمان شامل توقف دسترسی به منبع غلات، تجویز جاذب های اسیدی/قلیایی تحت نظر دامپزشک، مایعات تزریقی برای اصلاح کم آبی و اقدامات ضد نفخ است. مدیریت خوراک هوشمندانه و نظارت مستمر، ساده ترین و مؤثرترین راه برای جلوگیری از این فاجعهٔ قابل پیشگیری است.
پیشگیری هوشمند از اسیدوز در گوسفندان: راهکارهای عملی و اثربخش
برای پیشگیری از اسیدوز در گوسفندان پرواری، برنامه ریزی تغذیه ای دقیق و مدیریت مزرعه کلید موفقیت است. دانه های غلات را به صورت تدریجی و در مقادیر کنترل شده وارد جیره کنید. از مقادیر بسیار کم در روزهای اول شروع کرده و طی حدود 10 روز به مقدار هدفی که دامپزشک تعیین کرده میرسانید. این روش به میکروب های شکمبه زمان میدهد تا با تغییر جیره سازگار شوند و از تولید ناگهانی اسید لاکتیک جلوگیری میکند. همیشه غلات را همراه با فیبر مناسب (یونجه یا کاه با کیفیت) عرضه کنید تا روند تخمیر متعادل بماند.
شناخت کامل چراگاه ها و تأمین علوفه مرغوب و آب آشامیدنی سالم و دائمی، از بروز استرس تغذیهای و تشنگی جلوگیری میکند — دو عامل مهم در ایجاد اسیدوز گوسفند. طراحی آخورهای پهن و دسترسی یکنواخت به خوراک برای همهٔ دام ها، رقابت بر سر غذا را کاهش میدهد و از پرخوری های ناگهانی جلوگیری مینماید. واکسیناسیون کامل و بررسیهای پیش از پرواربندی گوسفندان نیز سیستم ایمنی را تقویت کرده و به تشخیص زودهنگام عارضه ها کمک میکند.
نکات مهم: آموزش روزانهٔ کارگران درباره علائم اولیه اسیدوز گوسفند و دسترسی سریع به دامپزشک، هزینه های درمان را کاهش و احتمال تلفات را به طور چشمگیری کم میکند. مدیریت تغذیه ای هوشمند، پیشگیرانه و پایدار؛ بهترین سرمایه گذاری برای سلامت گله.
روش های درمان اسیدوز گوسفندان کدامند
درمان اسیدوز گوسفندان نیازمند اقدام سریع، علمی و هماهنگ با نظر دامپزشک است. نخستین گام، تثبیت وضعیت متابولیکی دام و کاهش اسیدیته شکمبه است. دامپزشک معمولاً محلول بیکربنات سدیم خنک (جوششیرین) را برای خوراندن تجویز میکند تا pH پایین شده شکمبه را به محدوده طبیعی بازگرداند. همزمان تزریق ویتامین B درون سیاهرگ، به بهبود متابولیسم و حمایت از عملکرد عصبی کمک میکند.
نفخ شدید، یکی از پیامدهای رایج اسیدوز گوسفند، نیازمند رفع سریع است تا از فشار بر دیافراگم و اختلال تنفس جلوگیری شود. در این راستا خوراندن روغنهای خوراکی مانند روغن بادام، روغن پارافین یا روغن آفتابگردان باعث روان تر شدن محتوای شکمبه و کاهش تجمع گازها می گردد. کم آبی ناشی از اسهال شدید، تهدیدی جدی برای حیات دام است؛ تزریق محلول قندی–نمکی (حدود نیم لیتر وریدی) برای جبران مایعات و الکترولیت ها اقدامی ضروری محسوب میشود. بازگشت ادرار طبیعی، نشانه ای از بهبود تعادل آبی بدن است.
در کنار درمان های دارویی، ایجاد تحرک ملایم برای دام میتواند به دفع گازهای انباشته کمک کند و فشار داخلی شکمبه را کاهش دهد. تلفیق این روشها با پایش مداوم علائم حیاتی، شانس بهبودی را افزایش داده و از بروز خسارات جدی در گله جلوگیری میکند.
سوالات متداول
1️⃣ اسیدوز در گوسفندان چیست و چرا خطرناک است؟
اسیدوز یک اختلال متابولیکی ناشی از کاهش pH شکمبه به زیر 5٫5 است که تعادل اسید–باز بدن را برهم میزند و در صورت عدم درمان، میتواند به مرگ منجر شود.
2️⃣ تفاوت اسیدوز شکمبه ای حاد و تحت حاد چیست؟
در اسیدوز حاد، افت pH ناگهانی و شدید است. دام به سرعت بیحال، بیاشتها و دچار اسهال میشود. خطر مرگ در این حالت بالاست. اما در نوع تحت حاد افت pH مداوم ولی خفیف تر است و ممکن است علائم آشکار دیر بروز کند؛ مثل کاهش تدریجی تولید شیر، لاغری، و افزایش دفعات لنگش.
3️⃣ چه عواملی بیشترین نقش را در بروز اسیدوز دارند؟
تغییر ناگهانی از جیره های پر فیبر به خوراک های پر نشاسته (جو، ذرت خردشده) مهمترین عامل است. مصرف زیاد این خوراک ها باعث رشد سریع لاکتوباسیلها و تولید بالای اسید لاکتیک میشود. همچنین کمبود علوفه خشک باکیفیت، استفاده از خوراک مرطوب و تازه چیده شده، یا تغذیه نامنظم، ریسک را چند برابر میکند.
4️⃣ چرا اسیدوز بر تولید شیر اثر منفی دارد؟
عملکرد شکمبه مستقیماً بر انرژی و متابولیسم دام تأثیر میگذارد. در اسیدوز، تخمیر فیبر دچار اختلال میشود و تولید اسیدهای چرب فرار کاهش مییابد. این اسیدها منبع اصلی انرژی برای سنتز چربی و لاکتوز شیر هستند. pH پایین همچنین موجب التهاب بافت شکمبه و کاهش اشتها شده، که به کمبود انرژی و افت قابل توجه تولید شیر میانجامد.
5️⃣ آیا اسیدوز گوسفندان قابلیت بازگشت کامل دارد؟
در مراحل اولیه، با درمان به موقع و اصلاح جیره، بهبود کامل ممکن است؛ ولی در موارد شدید، آسیب دائمی به دیواره شکمبه و کبد محتمل است.
552 پاسخ
سلام دو تا بره دوقلو ۱۰ روزه دارم الان رفتم دیدم یکی از بره ها پایین دمش نیست ، افتاده و زخم شده بعد یکی دیگ بره رو نگاه کردم دیدم اونم داره انگار پایین دمش جدا میشه ،،، دلیلش چی میتونه باشه؟ بره ها فعلا سرحالن
بدون کشش قطع دمبه این اتفاق افتاده!!!؟! اگه عفونت داره اسپری تتراساکلین بزن
سلام گوسفندم نان زیادخورده الان ناله میکنه واسهاله چی بهش بدم بخوره
شکمبه اگه باد کرده بهش پارافین یا شربت دایمیتیکون بده،اگه فقط اسهال هست بهش لینکو مایسین یا تتراساکلین بزن
سلام یه بره 10 روزه دهرم دیروز تاحالا کم شیر میخوره وهمش میخوابه یکم بی حاله چیکارباید کرد؟ممنون میشم جواب بدین
ببین اسهال شده یا نه،اگه بود از خوردن زیاد شیر یا باکتریایی هست قرص تتراساکلین یا همون هفت درد بده بخورهامین
سلام من یک گوسفنده کوچک دارم نان زیاد خورد الان هم حالش خوب نیست چکار کنم
اگه شکمبه باد کرده بهش پارافین بده،
من یه بره تقریبا یه ماهه دارم که دیروز سالم بوده ولی از صبح بیحال بوده و نمیتونه رو دست پاهاش وایسه چه دارویی بهش بزنم؟؟؟
نگاه کن ببین دفع داره؟یا روز قبل غذا خورده؟ از خورذن زیاد اینجوری شد غلات زیاد دادی،بهش پارافین بده و لینکومایسین بزن
سلام خسته نباشید. اگه گوسفند علف تازه از چراگاه خورده باشه و شکمش باد کرده باشه باید چیکار کرد؟
سلام خسته نباشید
ببخشید یک بره ۱۵ روزه داشتم از شب تا صبح از پیش مادرش جدا می کردم یک روز که صبح که پیش مادرش گذاشتم باخوردن کمی شیر به زمین افتاد و مرد من شکمش را پاره کردم وداخل شکمش ودور قلبش پر خون بود
لطفا علت چیست
سلام،از پر خوری اینجوری میشن.میش ها رو باید قبل زایمان واکسن پر خوری زده بشن
سلام یه بزغاله دارم 2هفته ب دنیا اومده شکمش باد کرده شیر کم میخوره و بی حاله بعد ادرارم نمیکنه چی براش خوبه ممنون میشم جواب بدین
سلام ببخشید من یه گوسفند دارم که اولش لنگ لنگان راه میرفت بعد فکرکردم از سومشه یخورده کوتاش کردم بعد چندروزی میخابید دیگه بلند نمیشد وکمکش میکردم پاشه و الان دیگه نمیتونه بلندشهکلا فلج شده غذامیخوره ولی اصلا ازکمر انگارجون نداره
میشه بگین درمانش چیه
از مصرف بیش از حد غلات این جوری میشن،فکر میکنم دیر شده واسه درمان
سلام خسته نباشیدبره هایی من علف ک میخورن رو دلش روگلوش میمانه.بعدا صرفه میکنه.ترانکرون ایناهم زدم نشده.کمک کنیدلطفا…کف هم از دهنشون میاد..
سلام ۵ تا از میشای من دیروز رفتن توانبار تا دلشون خواسته ارد جو خوردن بعد اسهال شدن الانم بیحالن دو تاشون ناله میکنن چیکار کنم
سلام نوشابه بهشون بده
سلام وعرض ادب
یک بره ۵و۶ ماهه دارم چن روزه غذاکم میخوره
پای عقب سمت چپشم بالانگه میداره.دو بارم واکسن ۶۰ درد بهش زدم ولی بازم همینطوریه.لطفا راهنمایی بفرمایید.باسپاس فراوان
از خورذدن زیاد غلات اینجوری میشن،چند روزی غلات رو نده و فقط علف بده و زدن داروی لینکو ماایسین هم بهشون کمک میکنه
سلام وعرض ادب
یک بره ۵و۶ ماهه دارم چن روزه غذاکم میخوره
پای عقب سمت چپشم بالانگه میداره.دو بارم واکسن ۶۰ درد بهش زدم ولی بازم همینطوریه.لطفا راهنمایی بفرمایید.باسپاس فراوان
سلام من ی بره دارم شیر زیاد خورده پس نمیزنه باید چی کار کنم خواهشن اگه کسی میدونه بهم بگه ۰۹۱۹۶۶۰۱۰۶۰
سلام.به احتمال زیاد تب کرده بره.باید شیر مادرش رو کامل بدوشید و به بره سوزن تب بر بزنید
علت اسهال بعد زایمان چی هستش
اسهال ربطی به زایمان نداره.دلیلش گوارشی.قرص اسهال بدید خوب میشه
سلام وقت بخیر ببخشیدبزغاله هاسالم به دنیامیان ازسن ۴روزگی فلج میشن رودست وپاشون نمیتونن وایستن ازطرف سرانگارگیج میشن یدفع میفتن میمیرن البته بزغاله های که بزرگ شدن هم اینجوری میشن ۲۰روزه ۳۰روزه لطفا اگرکسی میدونه کمک کنه
ب کمپل ومنیزیوم ولینکو آدسی سی وایسلنیوم تزریق بکن بکمپلس 1درجه تاچهارروز منیزیکروزدرمیان روزی2درجه لینکوروزی1درجه چهارروز ادی سی چهارروزروزی2درجه ایسلنیوم یکروزدرمیان روزی2درجه فقط لینکووبکمپلس تزریق گوشتی بقیه زیرجلدی
احتمال داره بزهای ابستن از علف های که سمپاشی شدن استفاده کردن.نوعی سم به اسم رانداب هست که بعد از سمپاشی جذب گیاه میشه و ۱هفته طول میکشه ا جذب ریشه بشه .اگه حیون توی این مدت ۱ هفته از این علف ها بخورن .اسیب میبینن که یکیش بره کستن و بره های ناقصه.
دلیل دیگه هم میتونه این باشه بز نر گله از جنس خوده گلته و یکی از بزعاله هی خودتو بعنوان نر تخمی انتخاب کردی که میتونه باعث تشابه خونی یا همون تالاسمی بشه.
و چند دلیل دیگه میتونه داشته باشع.
کهمتاسفنه هیچکدوم درمانی ندارن.فقط باید پیشگیری میکردی
سلام یدونه بره دارم از دماغ مایع سفید مانند میاد جیگرش سفید عفونت داره وقتی شیر میخوره نفس نمیاد میافته زمین باید چکار کنم خوب بشه ممنون میشم راهنمایی کنید
سلام خوبین خواهش میکنم یکی زودتر جواب بده.
یک گوسفند داریم چند روزه ک اسهال داره الانم نفس نفس میزنه و دندان قروچه هم داره پاهای عقبش کم حال شده امروزم نتونست رو پاهاش بیفته یکم اشتهاش کم شده ولی جو خوب میخوره.
خواهش میکنم یکی زودتر جواب بده ضروریه چکار کنم چی بهش بدم؟
سلام تنها کمکی که میتونم بهتون بکنم اینکه نذاری تا ۱روز آب بخوره تااسحالشبند بیاد اگه چند روزه که اسهال داره چون بدنش چیزی از خوراکشو جذب بدن نکرده بی حاله طوری نیست زیر دمبشو بشور زخم نشه کرم بکنه.اگر هم کرم کرد باید کرماشو دربیاری باآب نمک جاشو بشوری بتادین بزنی ودرآخر خاکستر ذغال هم روش بریزی جعفری هستم از خوزستان مسجدسلیمان
به احتمال زیاد خوراک گرفتی یا همون اسیدوزه
بهش غذای سبک که هضمش راحته مثل علف بدید بخوره.قرص اسهال هم بدید
سلام یک بره دارم ۴ ماهه تقریباً ۲۰ کیلو وزنشه غذا نمیخوره نه آب نمیخوره نه حرکت میکنه بلندش می کنم پاهاش میلرزه و تنش میلرزه چه کارش کنم
سرشو بزن.گوشتشو مصرف کن
چنتا از بزام موهاشون سیخ سیخ شده نمیچرن یه جا چرت میزنن شیرم خشک کردن چیکار کنم؟؟؟
سلام یه بزدارم ازصبح چیزی نخورده درحال مرگه بالاآورده طوری که همچی ازداخل شکمش تودهانش اومده به نظرتون چیکارش کنم.تشکربه شماره۹۳۵۲۹۷۴۲۵۶پیام بدین
سلام بزغاله هایی دارم ..چهار روزه ..اینا لرزش دارن ..خیلی بی حال افتادن …مدفوع نمی کنن …دارن حروم میشن …یک روز هم هست شیر هم نمی خورن